Uczeń 12 klasy poszukuje ogólnego ogladu, w którym mógłby pogodzić dwie przeciwstawne siły. Siły te stopniowo coraz mocniej ujawniały się dzieki temu wszystkiemu, czego się uczył – chodzi mianowicie o napiecie powstajace miedzy postepujacą indywidualizacją i stale rosnacą świadomością globalną. Te dwie tendencje bedą się ujawniały podczas studiowania nauk przyrodniczych i humanistycznych oraz w trakcie praktycznych doświadczeń. Program nauczania prowadził do odkrywania wewnetrznych i zewnetrznych zwiazków i korelacji miedzy ważnymi zjawiskami w świecie. Można się spodziewać, że uczniowie nauczyli się odnajdować własny wewnętrzny związek z treściami, które poznawali. Teraz pytanie, które w nich powstaje, ma odwrotny kierunek. To nie jest już pytanie: „Jak świat wpływa na moje życie?”, lecz: „Jak ja mogę wpływać na świat?”. Zadając to pytanie, trzeba uwzględnić bardzo konkretne warunki ekonomiczne, społeczne i dotyczące życia osobistego, polityki czy nauki. „Jestem pionkiem czy królem, rozgrywającym czy widzem? Gdzie jest moje miejsce w świecie?”.

Szkoła powinna stać się miejscem, w którym uczeń może odnaleźć swoje miejsce w świecie i aktywnie je pielęgnować. Uczniowie powinni mieć co najmniej możliwość określania i tworzenia swojej własnej przestrzeni uczenia się i życia w niej – nie w pojedynkę, ale wespół z kolegami i nauczycielami. Nacisk powinien być położony na samodzielne ustalanie celów i dróg dochodzenia do nich. Ten po- ziom niezależności traci większość osób wtedy, gdy odchodzi ze szkoły i przez wiele lat kontynuuje studia lub wspina się po szczeblach kariery zawodowej. Być może niektórzy już nigdy nie będą mieli takiej wolności i jednocześnie takiej młodzieńczej genialności, nieskrępowanych odpowiedzialnością życiową. Jest to moment, w którym uczniowie mogą z własnej woli oddać się nauce. Jeśli ten dwunasty rok nauki szkolnej determinują życzenia nauczycieli lub rodziców – czy też, w istocie rzeczy, ogół społeczeństwa – przybierające formę egzaminów i podobnych wymagań, to ma to fatalny wpływ na pielęgnowanie prawdziwej indywidualności.

Zdobywanie ogólnego oglądu to ostatnia szansa dla młodego człowieka, żeby pozostać osobą mającą rozległą wiedzę ogólną, zanim zanurzy się w specjalizację, którą przynosi życie uniwersyteckie lub zawodowe. Zachowanie równowagi między samodzielną pracą, wybieraniem tematów i projektów (wyrażających osobiste zainteresowania) oraz poszukiwaniem integrującego, ogólnego oglądu (łączącego wszystkie dziedziny wiedzy i doświadczenia) stanowi wyzwanie niezbędne dla osiemnastolatka. Rozpoznanie, nawet w tym stosunkowo młodym wieku, czegoś ze swojego własnego losu jest wynikiem poznania globalnych aspektów losu ludzkości. Ostatecznie, uczeń 12 klasy chce uzyskać praktyczną odpowiedź na pytanie: Czy świat można zmienić i czy jestem godny, aby być narzędziem zmiany?

  Cele nauczania w 12 klasie

Na koniec 12 klasy uczniowie powinni już:
• mieć zintegrowany obraz człowieka, społeczeństwa i przyrody;
• umieć przedstawić i wyjaśniać swój punkt widzenia na wiele różnorodnych, dotyczących ich tematów, a także umieć skorelować ze sobą swoje punkty widzenia;

• mieć dobrze rozwinięte kompetencje społeczne;
• wykazywać zainteresowanie pytaniami dotyczącymi losu człowieka;
• umieć rozpoznawać i charakteryzować jakości, posługując się obserwacją zmysłową i analizując fakty;
• potrafić przechodzić od postrzegania części do ogarniania całości (w życiu co- dziennym oraz w sferze społecznej i konceptualnej);
• wykazywać się wewnętrzną mobilnością myślenia, tak aby umieć śledzić przebieg procesu do przodu i wstecz, a dzięki temu móc zrozumieć całość i być w stanie wyartykułować ideę stojącą za danymi procesami;
• zacząć łączyć ze sobą zjawiska, które wyrażają działanie kształtujących, stwórczych zasad działających w świecie, odsłaniając w ten sposób wzajemne oddziaływanie na siebie ducha, widzialnej formy i materii;
• rozumieć różnicę między podejściami przyczynowym i analitycznym a teleolo- gicznym;
• umieć uwzględniać współzależność prawa, konieczności, wolności i odpowie- dzialności;
• myśleć samodzielnie i działać na podstawie własnego wglądu, jednocześnie ponosząc odpowiedzialność za własne poczynania.

Kompetencje edukacyjne

W edukacji waldorfskiej dąży się do połączenia szkolenia intelektu z dbałością o roz- wijanie szeroko pojętej wyobraźni i kształtowaniem charakteru. Dlatego uważa się, że zajęcia artystyczne i praktyczne są równie ważne jak przekazywanie wiedzy. Każdy z tych obszarów powinien być zintegrowany z pozostałymi. Edukacja nie jest wyłącznie sprawą treningu intelektualnego, lecz jest procesem całościowym. Edukacja nie może też ograniczać się do specjalistycznej wiedzy, lecz powinna sta- rać się angażować całą istotę ludzką. Uczniowie i nauczyciele mogą uznać, że „osią- gnęli sukces”, jeśli udało im się w równym stopniu rozwinąć intelekt, bogate życie emocjonalne i wolę oraz jeśli udało im się obudzić uczucia braterstwa, równości i wolności. Tak przygotowani ludzie nie będą potem odsuwać od siebie wyzwań, jakie niesie życie, ani też na kryzys nie zareagują rezygnacją. Zamiast tego będą po- magać szukać sensu, a także będą szukać nowych dróg i nimi podążać. Przy takim podejściu do edukacji kształtowanie każdej lekcji będzie s z t u k ą n a u c z a n i a wymagającą twórczej inwencji nauczyciela, który sam ciągle się rozwija. Tak pojęta edukacja oznacza nauczanie właściwych przedmiotów we właściwy sposób i we właściwym czasie.